หลายคนอาจเคยสังเกตเห็น ปัสสาวะมีฟอง มากผิดปกติเมื่อทำธุระส่วนตัวแล้วรีบลุกออกไป แต่เมื่อฟองเหล่านั้นไม่ยอมสลายไปอย่างรวดเร็ว นั่นอาจไม่ใช่แค่ฟองจากแรงดันน้ำ แต่เป็นสัญญาณเตือนที่สำคัญจากร่างกายว่า คุณอาจกำลังมีภาวะ “โปรตีนรั่วในปัสสาวะ” หรือ Proteinuria ซึ่งเป็นสัญญาณแรกเริ่มของปัญหาไตที่กำลังคุกคามสุขภาพ โปรตีนรั่วไม่ใช่แค่เรื่องน่ารำคาญ แต่เป็นภาวะที่บ่งบอกถึงความเสียหายของหน่วยกรองในไต ซึ่งหากปล่อยทิ้งไว้ อาจนำไปสู่ภาวะ ไตวายเรื้อรัง ได้ บทความนี้จะเจาะลึกความอันตรายของภาวะโปรตีนรั่วและแนวทางการรับมือที่ถูกต้อง
โปรตีนรั่ว คืออะไร? ทำไมจึงเป็นฟอง?
ไตมีหน่วยกรองเล็กๆ นับล้านหน่วยที่เรียกว่า โกลเมอรูลัส (Glomerulus) ซึ่งทำหน้าที่เหมือนตะแกรงที่มีความละเอียดสูงมาก คอยกรองของเสียออกจากเลือด และ กักเก็บสารสำคัญ เช่น โปรตีน ไว้ในร่างกาย เพราะโปรตีนมีขนาดโมเลกุลใหญ่ จึงไม่ควรเล็ดลอดผ่านหน่วยกรองนี้ออกมากับปัสสาวะ
เมื่อไตเริ่มมีความเสียหายจากโรคต่างๆ เช่น เบาหวาน หรือ ความดันโลหิตสูง ตะแกรงกรองจะเกิดรอยรั่วหรือเสียหาย ทำให้ โปรตีน โดยเฉพาะโปรตีนชนิด Albumin ที่มีหน้าที่รักษาแรงดันออสโมซิสในเลือด รั่วไหลออกมากับปัสสาวะ
สาเหตุที่ปัสสาวะเป็นฟอง
ปัสสาวะที่เป็นฟองมากๆ และฟองไม่สลายไปง่ายๆ (เหมือนฟองสบู่) เกิดจาก โปรตีน ที่รั่วออกมาทำปฏิกิริยากับอากาศ เมื่อมีโปรตีนอยู่ในปัสสาวะมากพอ จะทำให้เกิดแรงตึงผิวที่สูงขึ้น และทำให้ฟองคงตัวอยู่ได้นาน
ข้อควรสังเกต: หากปัสสาวะมีฟองแค่เล็กน้อยและสลายไปอย่างรวดเร็ว มักเกิดจากแรงดันปัสสาวะ หรือการมีน้ำยาทำความสะอาดห้องน้ำในโถ ซึ่งไม่ถือว่าเป็นสัญญาณอันตราย
อันตรายของภาวะโปรตีนรั่ว (Proteinuria)
การมีโปรตีนรั่วถือเป็น สัญญาณเตือนที่สำคัญที่สุดอย่างหนึ่ง ของความเสียหายของไต และเป็นตัวบ่งชี้ความรุนแรงของโรคไตเรื้อรัง (CKD) ความอันตรายของภาวะนี้มีหลายมิติ:
1. บ่งชี้ความเสียหายของไต
โปรตีนรั่วหมายความว่า หน่วยกรองของไตได้ถูกทำลายไปแล้ว และความสามารถในการทำงานของไตเริ่มลดลง ยิ่งมีโปรตีนรั่วมากเท่าไหร่ ก็ยิ่งบ่งบอกถึงความเสียหายที่รุนแรงมากขึ้นเท่านั้น และอัตราการเสื่อมของไตก็จะเร็วขึ้นตามไปด้วย
2. เป็นตัวเร่งให้ไตเสื่อมเร็วขึ้น
โปรตีนที่รั่วไหลออกมาในปริมาณมากไม่ได้เป็นเพียงผลจากความเสียหาย แต่ตัว โปรตีนเองก็เป็นพิษต่อเซลล์บุท่อไต โปรตีนเหล่านี้จะกระตุ้นให้เกิดการอักเสบและการสร้าง พังผืด (Fibrosis) ในเนื้อไต ซึ่งเป็นกระบวนการหลักที่นำไปสู่ภาวะไตวายเรื้อรัง ดังนั้น การลดปริมาณโปรตีนที่รั่วจึงเป็นเป้าหมายหลักของการรักษาโรคไต
3. เพิ่มความเสี่ยงโรคหัวใจและหลอดเลือด
ผู้ที่มีภาวะโปรตีนรั่วในปัสสาวะมีความเสี่ยงสูงต่อการเป็น โรคหัวใจและหลอดเลือด เช่น หัวใจวาย และหลอดเลือดสมอง โดยเฉพาะในผู้ป่วยโรคเบาหวาน เนื่องจากโปรตีนรั่วบ่งชี้ถึงความเสียหายที่เกิดขึ้นกับหลอดเลือดขนาดเล็กทั่วร่างกาย ซึ่งรวมถึงหลอดเลือดหัวใจและสมองด้วย
4. อาการบวมและภาวะทุพโภชนาการ
การสูญเสียโปรตีนจำนวนมากทางปัสสาวะจะทำให้ระดับโปรตีนในเลือดลดลง (โดยเฉพาะ Albumin) ซึ่งส่งผลให้ แรงดันออสโมซิส ในเลือดเสียสมดุล ร่างกายจะดึงน้ำจากหลอดเลือดออกมาสู่เนื้อเยื่อ ทำให้เกิด อาการบวม ตามร่างกาย (Edema) และหากสูญเสียโปรตีนไปมาก อาจนำไปสู่ภาวะ ขาดสารอาหารโปรตีน ได้
การรับมือเมื่อพบปัสสาวะเป็นฟอง
หากคุณสงสัยว่าตนเองมีภาวะโปรตีนรั่ว ควรปฏิบัติดังนี้:
- ปรึกษาแพทย์ทันที: แพทย์จะทำการตรวจปัสสาวะเพื่อวัดปริมาณโปรตีนที่รั่วออกมาอย่างแม่นยำ (เช่น การตรวจหาค่า Albumin-to-Creatinine Ratio: ACR) และตรวจเลือดเพื่อประเมินค่า eGFR (อัตราการกรองของไต)
- ควบคุมโรคต้นเหตุ: โปรตีนรั่วส่วนใหญ่เกิดจาก โรคเบาหวาน และ ความดันโลหิตสูง การควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดและความดันโลหิตให้ได้ตามเป้าหมายจึงเป็นสิ่งสำคัญที่สุด
- ใช้ยาที่ปกป้องไต: แพทย์จะพิจารณาให้ยาในกลุ่ม ACE Inhibitors หรือ ARBs ซึ่งเป็นยาที่ช่วยลดความดันโลหิตและช่วยลดแรงดันภายในหน่วยไตโดยตรง ทำให้โปรตีนรั่วลดลงได้อย่างมีประสิทธิภาพ
- ปรับอาหาร: การควบคุมอาหารโดยเฉพาะอย่างยิ่งการ จำกัดปริมาณโปรตีน และ ลดโซเดียม ตามคำแนะนำของนักกำหนดอาหาร จะช่วยลดภาระการทำงานของไตและชะลอการเสื่อมของไตได้
บทสรุป
ปัสสาวะเป็นฟองที่คงตัวอยู่นานคือสัญญาณเตือนที่ร่างกายกำลังร้องขอความช่วยเหลือ การละเลยสัญญาณนี้อาจทำให้โรคไตดำเนินไปสู่ภาวะไตวายได้อย่างรวดเร็ว การทำความเข้าใจความอันตรายของภาวะโปรตีนรั่ว การรีบปรึกษาแพทย์ และการปฏิบัติตัวตามแผนการรักษาอย่างเคร่งครัด จึงเป็นกุญแจสำคัญในการรักษาการทำงานของไตและนำคุณกลับสู่สุขภาพที่ดีอีกครั้ง
#โปรตีนรั่ว #ปัสสาวะเป็นฟอง #โรคไต #Proteinuria #สุขภาพไต
